Η “πανδημία” της παχυσαρκίας και οι δυνατότητες για θεραπευτική παρέμβαση του Δρ. Φοίβου Συμεωνίδη, Καρδιολόγου

Η παχυσαρκία αποτελεί την μάστιγα του 21ου αιώνα, καθώς λαμβάνει διαστάσεις πανδημίας...

08 ΙΟΥΝΙΟΥ 21 - 14:57

Η παχυσαρκία ορίζεται ως η υπερβολική συσσώρευση λίπους στο ανθρώπινο σώμα, η οποία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία του ατόμου. Στον ορισμό της παχυσαρκίας περιλαμβάνεται η έννοια του δείκτη μάζας-σώματος (ΔΜΣ), ο οποίος αποτελεί το πηλίκο του σωματικού βάρους (σε κιλά) διά το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα). Παχύσαρκος θεωρείται κάποιος όταν ο ΔΜΣ υπερβαίνει το 30 και υπέρβαρος όταν υπερβαίνει το 25. Μιλάμε για νοσογόνο παχυσαρκία όταν ο ΔΜΣ υπερβαίνει το 40 ή ακόμη και το 35, όταν συνυπάρχει σχετιζόμενη με την παχυσαρκία νοσηρότητα.

Η παχυσαρκία αποτελεί την μάστιγα του 21^ου αιώνα, καθώς λαμβάνει διαστάσεις πανδημίας. Οι κυριότερες αιτίες της είναι η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων, σε συνδυασμό με μειωμένη φυσική δραστηριότητα, ειδικά σε άτομα με γενετική προδιάθεση. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων παγκοσμίως υπερβαίνει τα 3 δισεκατομμύρια με συνεχώς αυξητική τάση, ειδικά στα νέα άτομα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, όπου περίπου 1 στα 5 παιδιά είναι παχύσαρκο.

Πράγματι, η παχυσαρκία σχετίζεται με μια πλειάδα προβλημάτων υγείας. Τα πιο συχνά προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει ένα παχύσαρκο άτομο είναι η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Πολύ συχνά είναι επίσης τα ορθοπεδικά προβλήματα, με κυριότερο την καταστροφή των αρθρώσεων. Ιδιαίτερα σοβαρή επιπλοκή είναι η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο, καθώς σε αυτή την περίπτωση κατά την διάρκεια του ύπνου διακόπτεται η αναπνοή και συνεπώς η παροχή οξυγόνου στο αίμα. Αρκετά συχνά, τα παχύσαρκα άτομα αντιμετωπίζουν επίσης προβλήματα υπογονιμότητας. Από το γαστρεντερικό τα πιο συχνά προβλήματα είναι η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση και η χολολιθίαση. Δεν πρέπει επίσης να παραβλέπουμε τα ψυχολογικά ή άλλα κοινωνικά προβλήματα με τα οποία συνδέεται η πανδημία της παχυσαρκίας. Τέλος, η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου, μαστού και του ενδομητρίου.

Σίγουρα η σωστή και υγιεινή διατροφή και η άσκηση αποτελούν ασπίδα στο πρόβλημα της παχυσαρκίας. Ιδιαίτερη σημασία έχει η διατήρηση ισοζυγίου ενέργειας, η αποφυγή κατανάλωσης λιπαρών (και δει κορεσμένων), ο περιορισμός της πρόσληψης γλυκόζης και ο έλεγχος του αλατιού της τροφής. Είναι σημαντικό στην διατροφή μας να προσθέσουμε φρούτα, χόρτα, λαχανικά και δημητριακά. Η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή αποτέλεσε για πολλά χρόνια προστατευτική ασπίδα έναντι πολλών παθήσεων. Παράλληλα, η μέτριας έντασης συστηματική άσκηση (4-5 φορές την εβδομάδα) που θα προσαρμόζεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες του ατόμου είναι ουσιώδης παράμετρος στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

Κατά διαστήματα, προτάθηκαν και εγκρίθηκαν διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Πολλά από αυτά στην πορεία αποσύρθηκαν λόγω παρενεργειών. Ο μηχανισμός δράσης τους ποικίλει. Κάποια φάρμακα δρουν ελαττώνοντας την απορρόφηση των λιπών από το γαστρεντερικό σύστημα. Οι ανεπιθύμητες παρενέργειες αυτών των φαρμάκων είναι συνήθως από το γαστρεντερικό, όπως κράμπες, μετεωρισμός, κοιλιακό άλγος και διάρροια. Συνήθως απαιτείται η χορήγηση και συμπληρωμάτων βιταμινών λόγω δυσαπορρόφησης των λιποδιαλυτών βιταμινών ADEK.

Άτομα με κατάθλιψη και παχυσαρκία μπορεί να επωφεληθούν από συγκεκριμένη κατηγορία φαρμάκων τα οποία, σε αντίθεση με τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά που αυξάνουν το σωματικό βάρος, έχει βρεθεί ότι μπορεί να προκαλέσουν απώλεια βάρους 5-7%. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει σε παχύσαρκους ασθενείς με διαβήτη. Σε αυτή την κατηγορία ασθενών υπάρχουν στη φαρέτρα του ιατρού επιλογές αντιδιαβητικών δισκίων που μπορούν να αυξήσουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη ή και να ελαττώσουν το σωματικό βάρος. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι από ιατρικής άποψης μια απώλεια βάρους της τάξης του 5-7% μπορεί να ελαττώσει ή έστω να μετριάσει τις επιπλοκές που σχετίζονται με παχυσαρκία.

Τέλος, οι βαριατρικές επεμβάσεις είναι εγχειρήσεις με σκοπό την απώλεια βάρους. Οι βαριατρικές επεμβάσεις χωρίζονται σε 2 μεγάλες κατηγορίες: τις περιοριστικές και τις δυσαπορροφητικές. Ένδειξη βαριατρικής επέμβασης έχουν άτομα με σοβαρή ή νοσογόνο επιπλεγμένη παχυσαρκία (ΔΜΣ 35 ή 40 αντίστοιχα), τα οποία προσπάθησαν ανεπιτυχώς να χάσουν κιλά με δίαιτα και άσκηση. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές (γαστρικός δακτύλιος, επιμήκης γαστρεκτομή, γαστρικό by pass κλπ), κάθε μια από τις οποίες έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η επιλογή της τεχνικής έχει σχέση με την εμπειρία του χειρουργού και τις ανάγκες του ασθενούς. Χωρίς αμφιβολία οι επεμβάσεις αυτές συνοδεύονται αρκετά συχνά από θεαματική απώλεια βάρους και οριστική θεραπεία των επιπλοκών της παχυσαρκίας. Συγκεκριμένα, οι βαριατρικές επεμβάσεις οδηγούν στη ρύθμιση του διαβήτη κατά 86%, της υπέρτασης κατά 62%, καθώς και στην απαλλαγή από την υπνική άπνοια κατά 86%. Οι βαριατρικές επεμβάσεις στις μέρες μας μπορούν να γίνουν και λαπαροσκοπικά ή ακόμη και με ρομποτική τεχνική!

Εννοείται ότι πριν από κάθε θεραπευτική παρέμβαση θα πρέπει να έχει προηγηθεί ενδελεχής έλεγχος για ορμονολογικά ή άλλα προβλήματα (πχ υποθυρεοειδισμός), καθώς και εκτίμηση για τυχόν διαταραχές φύσεως.

Συμπερασματικά, στις μέρες μας υπάρχει πληθώρα επιλογών για την αντιμετώπιση της μάστιγας της παχυσαρκίας και των επιπλοκών της. Πιο σημαντικό όμως, όπως και σε όλες τις περιπτώσεις, παραμένει η πρόληψη με την σωστή διατροφή και την άσκηση.